Kun je als niet-gediscrimineerde oordelen over discriminatie? Deze vraag dringt zich steeds meer bij mij op. Zonder nu weer de hele zwarte pieten discussie te willen opstarten (ik krijg al een omgekeerde peristaltiek als ik dit opschrijf) was dit onder andere één van de aanleidingen om mijn brein overuren te laten draaien over dat onderwerp. Kun je als witte heteroman oordelen over het al dan niet gediscrimineerd worden van vrouwen, mensen met een andere kleur of anders geaarden?

Zelf ben ik er nog niet uit. Als zelfs gediscrimineerden soms niet door hebben dat er discriminatie in het spel is omdat ze nu eenmaal in bepaalde omstandigheden zijn geboren en opgevoed, hoe moet degene aan de andere kant van de lijn dan doorhebben dat ze wel degelijk discrimineren. Het is bijvoorbeeld nog steeds maatschappelijk geaccepteerd om vrouwen als seksobjecten in reclames te laten fungeren, vrouwen in het grootste deel van de films voornamelijk in een ondergeschikte rol te laten optreden en onze taal is doorspekt met vrouwonvriendelijke uitdrukkingen. En toch zijn er maar weinig vrouwen die zich daar druk om maken, het is namelijk zo sluipend dat als je er niet op let, het niet eens opvalt. Sterker nog, er zijn genoeg vrouwen die zelf hier aan meewerken zonder door te hebben dat ze dat doen. Maar als je het eenmaal ziet, kun je het niet meer on-zien.

Hoe geniepig discriminatie in zijn werk gaat wordt op een prachtige manier uitgelegd door wetenschapscommunicator Neil deGrasse Tyson in dit filmpje op Youtube. Hij zit samen met vrouwelijke wetenschapper voor een zaal met grijzende en kalende witte mannen en er wordt besmuikt door één van deze heren gevraagd: “what’s up with chicks in science”. Het antwoord wat hij geeft illustreert op een grappige maar o, zo scherpe manier wat er mis is.

De meeste van de mannen in de zaal hadden er waarschijnlijk geen idee van dat ze ook maar een seconde in hun leven hebben gediscrimineerd en toch doen ze dat wel op dagelijkse basis. Al is het alleen al omdat er van vrouwen geëist wordt dat ze hetzelfde functioneren als mannen in een ooit door mannen opgezet systeem zonder dat systeem ter discussie te stellen en te veranderen. Een mooi voorbeeld is het zogenaamd vrouwvriendelijke beleid van Facebook en Apple om vrouwen de mogelijkheid te geven om hun eitjes in te laten vriezen zodat ze carrière kunnen maken. Dus in plaats van goede omstandigheden te creëren dat jonge vrouwen carrière kunnen maken én kinderen te baren moeten zij hun kinderwens maar uitstellen om de wedloop met hun mannelijke collega’s aan te gaan.

Het gaat er mij niet om de “(witte hetero)-man” als grote schuldige aan te wijzen. Ook hij is product van zijn cultuur en opvoeding. Het is me er niet aan gelegen om überhaupt iemand aan te wijzen als schuldige. Het is wel een opdracht aan een ieder om voortdurend alert te zijn bij het handelen. Niet alleen de mogelijk discriminerende partij maar ook de mogelijk gediscrimineerde. Ook al lijkt het nog zo klein, of ligt er een al dan niet mooie traditie aan ten grondslag: signaleer en onthul, want wat gezien wordt, kan niet meer ongezien worden. Laten we gezamenlijk de krachten uitbannen die ons onbewuste vertellen dat het o.k. is om vrouwen, andere rassen en homo’s als minderwaardig te beschouwen. Om met Neil deGrasse Tyson te spreken: Voordat we spreken over genetische verschillen moeten we een systeem invoeren waarin iedereen echt gelijkwaardig is

Underneath we are all the same