Er is iets waar we allemaal in meer of mindere mate last van hebben: cognitieve dissonantie. Ofwel een verschil tussen hoe iemand handelt ten opzichte van de overtuigingen van die persoon. 

Om maar meteen met de zeer aanwezige billen bloot te gaan kan ik zeggen dat ik mijzelf nog niet lang geleden daarop betrapte toen ik vol schaamte aan een collega bekende dat ik mij een slag in de rondte bestelde op AliExpres. De collega liet een zucht van verlichting ontsnappen omdat ze ontdekte dat ik toch ook gewoon maar een mens ben die soms stomme dingen doet. Voor mij weer een eye-opener. Graag presenteer ik mij als wereldverbeteraar maar ik had niet door dat het soms druk legt op de mensen om me heen.

Mijn verzamelwoede op AliExpres en aanverwante sites had een oorzaak. Zoals altijd had ik me weer eens in een aantal hobby’s tegelijk gestort en om het budgettair een beetje in de hand te houden was ik op zoek naar betaalbare materialen. Die vond ik daar in overvloed en voor een prikkie. Voor ik het zelf in de gaten had kwam er wel elke dag een pakje binnen met macramé-touw, poppenhuisspullen, kralen, borduurspullen en natuurlijk kleding. Het was verslavend, voelde alsof ik jarig was want je weet nooit wanneer iets bezorgd wordt en soms was ik gewoon vergeten wat ik besteld had.

Tijdens het gesprek met mijn collega drong tot me door wat ik had gedaan. Ik, die altijd strijdt voor gelijke rechten, tegen slavernij en het uitbuiten van mens en dier is. Ik, die zich meer dan zorgen maakt over de toekomst van de planeet en daarmee de mensheid. Ik bestelde goedkope, slecht geproduceerde rommel uit China, Korea en weet-ik-veel-waar. Plastic troep die ongetwijfeld gemaakt was door uitgebuite mensen of misschien zelfs kinderhandjes.

Een mooi voorbeeld van het één zeggen en het ander doen. In mijn hoofd rechtvaardigde ik het eerst nog maar toen ik het eenmaal hardop had uitgesproken kon ik er niet meer omheen. Voortaan zou ik mijn klikhandje bedwingen en op zoek gaan naar duurzame alternatieven. Dat betekent een flinke aanpassing in mijn uitgavenpatroon maar ik kan mijzelf niet meer recht in de spiegel aankijken als ik niet iets meer mijn best doe.

Toch voelde het gek dat ik daar zo was ingestonken. Want als veganist zie ik één van de beste voorbeelden van cognitieve dissonantie dagelijks om mij heen. Ik ken namelijk heel veel lieve, mooie mensen die gek zijn op (huis)dieren, tegen dierenleed zijn en zeer bezorgd zijn om het milieu, maar die toch anderen betalen om dieren in het verschrikkelijke systeem van de bio-industrie te laten leven en vervolgens te laten vermoorden. Die het verband niet leggen tussen ‘het stukje vlees’ op het bord of het glas melk en de uitbuiting van varkens en koeien. Die link heb ik al wel eerder gelegd en ik merk dat anderen mij daarom soms als de vervelende vegan ervaren. Ik vertegenwoordig de belichaming van de dissonantie tussen het handelen en de overtuiging op het gebied van dierenleed. Vandaar de opluchting van mijn collega toen bleek dat ook ik niet perfect ben.

Voor een ieder die het tot nu toe volgehouden heeft om dit stuk te lezen en nu een beetje ongemakkelijk op een stoel aan het schuiven is heb ik nog een geruststellende boodschap. Het gaat namelijk niet om een enkeling die in alle opzichten perfect leeft. We hebben ze nodig hoor, die mensen die ons op fouten wijzen maar daar gaan we de wereld en onszelf niet mee redden. Het gaat om kleine stappen: elke keer dat je bewust de fiets pakt in plaats van de auto, elke keer dat je voor een plantenburger kiest, elke keer dat je de verleiding weerstaat om toch dat toffe goedkope shirt te kopen. En vooral elke keer dat je het aandurft om je eigen acties onder ogen te zien en er wat mee doet.

Tot slot wil ik jullie de aanleiding om het hier over cognitieve dissonantie te hebben niet onthouden. Het voorbeeld hiervan waar ik zelf enorm om moest lachen kwam ik van de week tegen: Een man die met een sigaret in zijn mond vertelde dat hij geen vaccinatie tegen corona wilde hebben omdat je niet weet  wat het op lange termijn doet en misschien wel een chip of stoffen bevat waarmee er controle over ons brein plaats gaat vinden. In een sigaret zitten naast nicotine, een flink aantal stoffen die verslaving in de hand werken, die het brein in slaap sussen en het lichaam ontvankelijker maken om er meer van te willen. Over manipulatie en brein controle gesproken. Daarnaast weten we van sigaretten heel goed wat ze op langere termijn aanrichten. Maar hey, als ex-roker weet ik maar al te goed hoe je die kennis onder tafel veegt wanneer je nog volop in je verslaving zit.

Waarvoor steek jij je kop in het zand?